این که اصلاح نظام اداری امری مستمر و دائمی است، موضوع بدیهی است، چرا که تحولات تکنولوژی و در کنار آن لزوم همراهی و هم نوایی فرایندها و روش های اجرایی، ساختارهای سازمانی، فرهنگ همراه با تکنولوژی و به طور کلی نرم افزارهای اجرایی برای توسعه یک کشور، ایجاب می کند تا همزمان با رشد تکنولوژی در تمام حوزه ها، اصلاح نظام اداری نیز با روندی همسان با تکنولوژی صورت گرفته و با ایجاد توازن در روش های اجرایی، توسعه یک کشور را تضمین نماید. اما ایجاد تحول در نظام اداری موضوع پیچیده ایی بوده و قابل قیاس با تحولات موضوعی در حوزه های دیگر، نیست. چرا که تجربه اکثر کشورها نشان گر این است که، تحول در نظام اداری مستلزم طی مسیر طولانی در سایه تنظیم اهداف و برنامه های دقیق و تعهدات جدی در مراحل اجرایی است. اما نکته مهم این است که توجه به نتایج تحقیقات و رویکردهای علمی و تجارب کشورهای دیگر و برنامه ریزی و اجرای دقیق برنامه ها، می تواند علاوه بر این که از انحراف در مسیر اصلاحات اداری و به تبع آن اتلاف منابع جلوگیری نماید، سرعت اصلاح در نظام اداری را نیز  افزایش می دهد.

در خصوص این که، چرا اصلاحات در نظام اداری معمولأ موفق نبوده یا به عبارت بهتر، با سرعت بسیار کمی انجام می شود، نظریه پردازان، بحث های مهمی را مطرح می کنند. که در این یادداشت به دو موضوع مهم اشاره می کنم:

 اولین و مهمترین بحث، مربوط به سوال آغازینی است که به تبع آن، قرار است تحول در نظام اداری اتفاق افتد. به عبارت دیگر تعیین مشکل اصلی یا سوال اصلی در نظام اداری بسیار مهم است. چرا که هر سوال یا مشکل اساسی ممکن است راهکارهای ویژه خود را داشته باشد. در این ارتباط مک کارت(Willy McCourt:2013) در مقاله ای تطبیقی، رویکردهای موجود برای اصلاح نظام اداری را مورد تحلیل قرار داده و انتخاب رویکرد مناسب را به عنوان نقطه شروع اصلاح نظام اداری می داند. خلاصه رویکردهای مذکور در جدول زیر قابل مشاهده می باشد.

جدول مسایل و رویکردهای اصلاحات خدمات عمومی

دومین موضوع مهمی که در انجام اصلاح نظام اداری بایستی مورد توجه قرار گیرد، توجه به سهم و نقش سطوح مختلف تصمیم گیری و اجرایی اصلاح نظام اداری است. ارزیابی هایی که گروه ارزیابی IEG)) Independent Evaluation Group  انجام داده است نشان می دهد، از سال 1980 تا 1997 تنها 33 درصد پروژه های اصلاح خدمات عمومی موفق بوده است. هیدن(Hyden’s model) یک مدل چهار سطحی را مطرح می کند و استدلال می کند که هر یک از چهار سطح، هر کدام موانعی را به نوبه خود در موفقیت برنامه های اصلاح نظام اداری ایجاد می نمایند این چهار سطح عبارتند از:

تجربه کشورهای موریس و مالزی در این زمینه قابل توجه می باشد. کشورهای موریس و مالزی هر دو در برنامه های اصلاح، به موضوع پرداخت بر مبنای عملکرد توجه ویژه ایی داشتند و از این طریق قدرت اجرایی برنامه ها را به طور چشم گیری ارتقا دادند. همانطور که اشاره شد در هر چهار سطح عوامل مختلفی وجود دارد که در اصلاح و تحول موفقیت آمیز تاثیرگذار است. اما مطالعات مختلف نشان می دهد که محدودیت سیاسی در صدر موانع قرار دارد. دسته بندی مشکلات از دیدگاه بانک جهانی در جدول زیر خلاصه شده است.

همانطور که مشاهده می شود سه مشکل اول که درصدهای زیادی را به خود اختصاص داده اند در سطح کلان سیاسی مطرح هستند.

بنابراین، تعیین مسائل و مشکلات به تبع آن تعیین اهداف اجرایی دقیق برای حل مسائل و مشکلات نظام اداری و تعیین سهم و نقش سطوح مختلف تاثیرگذار در مراحل تصمیم سازی و اجرای اصلاح نظام اداری و در نهایت اجرای نظام مدیریت عملکرد به عنوان ابزار آسیب شناسی و بهبود عملکرد به منظور سنجش میزان تحقق اهداف و کیفیت انجام مراحل اصلاح نظام اداری توسط متولیان اصلاح نظام اداری، می تواند تضمین کننده موفقیت اصلاحات نظام اداری باشد.

منبع مورد استفاده:

Models of Public Service Reform

A Problem-Solving Approach, the World Bank

 Willy McCourt