واژه­های؛ بهره­وری، عملکرد، سوددهی، کارایی، اثربخشی از جمله مفاهیمی هستند که معمولا توسط افراد به صورت های متفاوت و بعضا به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می­گیرد. این اشتباه هم در حوزه های آکادمیک و هم در حوزه های اجرایی قابل مشاهده می­باشد. این مقاله به درستی ضمن بررسی جداگانه مفاهیم مذکور ارتباط و تعامل بین آنها را روشن می­سازد که در ادامه به توضیح آن می­پردازیم.

۱-بهره وری واژه ایی چند بعدی- سینک و همکاران(2000) اشاره می کنند که بهره­وری به عنوان یک متغییر پایه ایی در اقتصاد بوده و بهبود بهره وری به عنوان یک مزیت کلیدی در رقابت بین شرکت ها می باشد. اما عدم برداشت یکسان از مفهوم بهروه وری از اعتبار آن در این زمینه کاسته است. به طور کلی در جمع بندی تعاریف بهره وری، سه طبقه بندی کلی وجود دارد: (1) مفهوم تکنولوژی: رابطه بین نسبت خروجی به ورودی مورد استفاده در تولید آن محصول است. (2) مفهوم مهندسی: رابطه بین تولید واقعی و تولید بالقوه یک فرایند است. (3) مفهوم اقتصاددان: کارایی تخصیص منابع. یک اشتباه معمول این است که معمولا بهره وری را در قالب تولید - مقدار محصول و یا خدمات تولید شده (1997 Bernolak:) نشان می دهند که در این مفهوم افزایش تولید، نشان دهنده افزایش بهره وری است و این برداشت لزوما درست نیست. بهره وری یک مفهوم نسبی است Misterek و همکاران اعلام کرد. (1992)، بهبود در بهره وری می تواند اساسا توسط پنج رابطه مختلف ایجاد شود که عبارتند از؛ (1) افزایش خروجی سریع تر از ورودی؛ افزایش درونداد به تناسب کمتر از افزایش در خروجی (رشد مدیریت شده). (2) خروجی بیشتر از درونداد (کار دقیق). (3) خروجی بیشتر با کاهش درونداد است (ایده آل). (4) برونداد ثابت با ورودی کمتر (کارایی بیشتر). (5) خروجی کاهش می یابد، اما ورودی بیشتر کاهش می یابد؛ کاهش درونداد به تناسب بیشتر از کاهش درونداد است (کاهش مدیریت شده).

2-سودآوری- به طور کلی، سوددهی هدف مهم برای موفقیت و رشد هر کسب و کار است. می توان آن را به عنوان نسبت بین درآمد و هزینه (مثلا، سود / دارایی) تعریف کرد. با این حال، نسبت سود اساسا به نیازهای سهامداران (به عنوان گروه علاقه مند اولیه) و در نتیجه بسیاری از محققان ادعا می کنند که استفاده بیش از حد از نسبت های پولی می تواند معایبی را به همراه داشته باشد.

3-عملکرد- طبق نظر توماس و بارون (1994)، اگرچه بهره وری واژه ای چند بعدی است، اما به یک مفهوم نسبتا خاص، مربوط به نسبت بین ستانده و داده است. در حالی که عملکرد، اصطلاحی است که از دامنه گسترده تری برخوردار است در واقع هر دو جنبه اقتصادی و عملیاتی را در بر می­گیرد. در واقع عملکرد تقریبا شامل هر نوع هدف از نوع رقابتی، تولید و تعالی است که آیا به هزینه، انعطاف پذیری، سرعت، قابلیت اعتماد یا کیفیت مربوط می شود. علاوه بر این، عملکرد را می توان به عنوان یک اصطلاح جمعی برای همه مفاهیمی که موفقیت یک شرکت و فعالیت خود را در نظر می گیرد شرح داد.

4-کارایی و اثربخشی- کارایی و اثربخشی اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته شود. با این حال، سینک و توتل (1989) اظهار می دارد که اثربخشی را به زبان ساده می توان به صورت "انجام کارهای درست" و کارایی را  "انجام کارهای درست" تعریف کرد. البته تعاریف مختلفی در این مورد می توان مطرح کرد. با این حال، بیشتر پژوهشگران موافقند که کارایی به شدت با استفاده از منابع مربوط بوده و به طور عمده تحت تاثیر قرار دادن مخارج (ورودی) نسبت خروجی را مد نظر قرار می دهند. از سوی دیگر، اثربخشی، در بسیاری از موارد برای تعیین کمیت، بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع اثربخشی همان صورت کسر (خروجی) نسبت بهره وری را شامل می­شود. تعاریف دیگر اثربخشی عبارتند از:"توانایی برای رسیدن به هدف مورد نظر" یا "درجه تحقق نتایج به دست آمده". در واقع می توان این گونه تحلیل کرد که کارایی در حد فاصل بین ورودی و فرایند یا به عبارت دیگر نسبت منابع مصرف شده به منابع پیش بینی شده را در بر می گیرد در حالی که اثر بخشی حد فاصل بین فرایند و خروجی یا به عبارت دیگر نسبت بین خروجی واقعی به خروجی پیش بینی شده را شامل می شود.

5-مدل 3 P /نتیجه گیری- بحث اصلی این است که چه ارتباطی بین مفاهیم بحث شده (اثربخشی، کارایی، بهره­وری، سودآوری و عملکرد) وجود دارد و چگونه با یکدیگر تعامل دارند. در واقع کارایی و اثربخشی به ترتیب از رابطه بین ورودی، فرایند و خروجی یک سازمان ناشی می شود. و این دو مفهوم در قالب بهره وری قابل تحلیل می باشد. سودآوری مفهوم عام تری نسبت به مفاهیم مذکور می باشد. اگر چه نگاه اصلی در مفهوم سودآوری اقتصادی و مادی است ولی بدون شک تحت تاثیر کارایی و اثربخشی و به معنی عام تر، بهره وری می باشد. در نهایت عملکرد همانند چتری است که تمام مفاهیم بحث شده در درون آن جای می گیرد. به عبارت دیگر عملکرد مفهوم عام تری نسبت به مفاهیم مذکور بوده و به نوعی تمامی آنها را در بر می گیرد. در واقع اگر ما در اثربخشی دنبال تحقق هدف، در کارایی به دنبال استفاده بهینه از منابع، در سودآوری دنبال افزایش هستیم، وقتی صحبت از عملکرد می­کنیم، تمامی اهداف مذکور مطرح است. برای دانلود اصل مقاله اینجا را کلیک نمایید.